GEBELİKTE RUTİN ULTRASONOGRAFİ

 

 

 

GEBELİKTE RUTİN ULTRASONOGRAFİ

GEBELİKTE RUTİN ULTRASON

 

Ultrasonografi cihazının genel özellikleri ve çalışma prensibi

Gebelikte yapılan ultrasonografi incelemesiyle ne gibi veriler elde

edilebilir?

Çeşitli gebelik haftalarında ultrason resimleri

Üç boyutlu ultrasonografi

Ultrasonografi cihazının genel özellikleri ve çalışma prensibi:

Ultrason cihazı monitör, prob, anabirim olmak üzere üç ayrı bölümden

meydana gelir.

Prob, incelenmek istenen bölgenin üzerine yerleştirilen alettir.

Bölgenin üzerine ya da prob üzerine sürülen jel vasıtasıyla probun

hem daha iyi görüntü elde etmesi hem de bölge üzerinde daha kolay

gezdirilmesi sağlanır.

Problar incelenen bölgeye ultrasonik (sesötesi, yani insan kulağının

duyabileceği seslerden çok daha yüksek frekanslı) ses dalgaları

yollarlar. Bu ses dalgaları dokular arasından geçerek derinlere

kadar ilerler. Dokunun özelliklerine göre ses dalgalarının

ilerlediği derinlik farklıdır. Ses dalgası ilerleyebileceği en uç

noktaya çarptığında geri döner. Bu dönüş ultrasonun anabiriminde

algılanır ve buraya geri dönen ses dalgaları topluca işlenerek

eşzamanlı bir görüntü ortaya çıkar, bu da monitörde izlenir. Bu

görüntüye ultrason görüntüsü adı verilir.

Ultrason sabit görüntüsü printer vasıtasıyla kağıda aktarılabilir,

ya da tüm eşzamanlı görüntüler bilgisayar veya video gibi kayıt

sistemlerine aktarılabilir.

Ultrasonun görüntüleme yöntemleri arasında en avantajlı yönü

eşzamanlı görüntü sağlayabilmesi ve iyonize edici ışınlardan yoksun

olmasıdır. Ses dalgalarıyla çalıştığı için şu ana kadar canlı doku

üzerine zararlı bir etkisi saptanmamıştır.

Gebeliğin incelenmesinde iki ayrı ultrason probu kullanılır. Biri

karından inceleme yapılan abdominal prob, diğeri ise vajina içine

yerleştirilerek inceleme yapılan vajinal probtur:

vajinal prob

abdominal prob

 

 

Vajinal probun abdominal proba göre en önemli avantajı pelvis içinde

yeralan kitleleri (over kisti, uterus myomları) ve erken dönem

gebeliklerini çok daha net gösterebilmesidir. Vajinal probla

inceleme için mesanenin dolu olması gerekmez, aksine iyi bir

inceleme için mesanenin boş olması tercih edilir.

Vajinal prob gebelikte sıklıkla kullanılır. Erken gebelikte, mol

gebeliğinde ya da dış gebelikte henüz abdominal probla saptanamayan

patolojileri 10 gün kadar önce saptayabilir. Gebelik üzerine hiç bir

olumsuz etkisi yoktur ve düşük nedeni değildir.

Abdominal (karından uygulanan) prob ise genellikle gebeliğin ikinci

trimesterinden itibaren kullanılır.

 

 

Gebelikte yapılan ultrasonografi incelemesiyle ne gibi veriler elde

edilebilir?

1. Erken gebelik döneminde yapılan ultrasonografi gebeliğin

haftasını son adet tarihinden daha hassas bir şekilde

belirleyebilir. 14. gebelik haftasına kadar yapılan baş-popo

mesafesi (BPM) ölçümlerinin gebeliğin süresini belirlemedeki hata

payı yanlızca ±3 gündür.

2. Dış gebelik, mol gebeliği, bozulmuş gebelik, bebeğin karında

ölmesi gibi durumlar erken gebelik döneminde yapılan

ultrasonografiyle saptanabilir.

Daha önceden uterus içinde sağlıklı bir bebeği olduğu saptanan ve

kanama geçiren bir anne adayında uterusun içinin boşaldığının

gözlenmesi düşük tanısını koydurur.

3. Gebelikle birlikte varolan patolojik durumlar (over kistleri ya

da uterus myomları gibi) özellikle erken gebelik döneminde yapılan

ultrasonografiyle kolaylıkla saptanabilir. Bu durumların gebelik

üzerindeki muhtemel olumsuz etkileri nedeniyle tanısı ve izlenmesi

büyük önem taşır.

4. İkiz ya da diğer çoğul gebelik şekilleri erken gebelik

dönemlerinden itibaren ultrasonografide rahatlıkla saptanabilir.

5. 16.-22. gebelik haftaları arasında yapılan ultrasonografide

bebeğin "tepeden tırnağa" incelenmesi ve mevcut büyük anomalilerin

ortaya konması mümkündür. Bunlar arasında anensefali (bebeğin beyin

dokusunun olmaması) gibi yaşamla bağdaşmayan anomaliler, bebeğin

ileriki yaşamını olumsuz yönde etkileyebilecek anomaliler (omfalosel

ve gastroşizis gibi karın duvarı defektleri, idrar yollarındaki

tıkanıklıklar, hidrosefali (beyin dokusu içinde sıvı birikmesi)

saptanabilir. Yine bu dönemlerde yapılan ultrasonografide bebeğin

cinsiyeti belirlenebilir.

Bu gebelik döneminden sonra da gebeliğin herhangi bir döneminde

bebekte anomali saptanması mümkün olabilir.

Bebeğin amnios sıvısının az ya da çok olduğunun belirlenmesi de yine

bebekte bir neden bulunamasa ve belirgin bir anomali gözlenmese de

daha ayrıntılı inceleme gerektirebilir ve bebeğin doğum sonrası bazı

minör anomaliler yönünden değerlendirilmesi gerektiğine işaret

edebilir.

6. Gebeliğin herhangi bir döneminde saptanan bazı anomaliler bebeğe

daha ileri tanı yöntemleri uygulanması için yol gösterici olabilir:

bebekte ense kalınlığının arttığının saptanması, hidrosefali (beyin

içinde su toplanması) saptanması, boyunda kistik kitle saptanması ve

diğer bazı anomalilerde bebekte bir kromozom anomalisi varlığını

ortaya koymak için amniosentez ya da kordosentez gibi ileri

incelemelere başvurmak gerekebilir.

7. Bebeğin intrauterin gelişimi ultrason ile izlenebilir:

İntrauterin gelişme geriliği (IUGG) tanısı konabilir, ya da tanının

şüpheli olduğu durumlarda seri ultrasonlarla bebeğin gelişimi

izlenebilir. İUGG tanısının konmuş olması bebeğin iyilik halinin

değerlendirilmesinin gerekli olduğuna işaret eder.

Bebeğin gelişiminin gebelik haftasına göre aşırı olduğunun

saptanması (iri bebek) ise anne adayında diabet olduğuna işaret

edebilir ve bu konuda ayrıntılı incelemeler gerekebilir.

8. İUGG, EMR (Erken membran rüptürü), miad geçmesi, preeklampsi gibi

durumlarda bebeğin amnios sıvısı volümü (ASV) bebeğin uterus içinde

kalmasının mümkün olup olmadığı konusunda yol gösterici olabilir.

İleri derecede ASV azalmalarında beklemek yerine bebeğin

doğurtulması bebeğin hayatını kurtarabilir.

9. Fetal iyilik halinin değerlendirilmesinde amnios sıvısı volümü

(ASV) hem tek başına hem de biyofizik profil incelemesinin bir

parçası olarak önemli bilgiler verir.

10. İkiz ve çoğul gebeliklerde bebeğin uterus içindeki konumu (yan

duruş, makat duruş gibi) bebeklerin doğum şekline karar vermede

önemli bilgiler verir.

11. Klinik muayene ile bebeğin geliş şeklinin anlaşılamadığı

durumlarda ultrason baş gelişi, makat gelişi ya da yan duruş

hakkındaki bilgileri net olarak verir.

12. Plasentanın doğum kanalını tıkaması durumunda vajinal doğum

imkansızdır. Rutin bir incelemede ya da kanama ile başvuran bir anne

adayının incelemesinde plasentanın durumu gebelikte kanamanın nedeni

hakkında önemli bilgiler verir.

13. Bebeğin yaşayıp yaşamadığı ultrasonografide kalp atışlarının

gözlenmesiyle anlaşılabilir. Ancak bebeğin iyilik halini belirlemek

için daha ileri incelemeler yapılır.

14. Son adet tarihini net olarak hatırlamayan ve/veya erken gebelik

döneminde ultrasonografisi yapılmamış anne adaylarında gebelik

haftası ultrason ile tahmin edilebilir. Ancak gebelik haftası

ilerledikçe ultrasonun bu konuda hata yapma olasılığı da artar.

Erken gebelik dönemindeki ± 3 günlük hata payı son trimesterde (son

üç aylık dönemde) ±3 haftaya kadar çıkabilir!

15. Herhangi bir dönemde yapılan incelemede bebeğin tahmini kilosu

belirlenebilir. Bu tahmini ölçümler özellikle klinik olarak iri

bebek bulgusu olanlarda vajinal doğumun mümkün olup olmadığı

konusunda yol gösterici olabilir. Miadında bir bebekte tahmini kilo

belirlenmesinin ±400 grama kadar varabilen hata payı olabilir.

 

 

 

 

 

 

 

Üç boyutlu ultrasonografi:

Üç boyutlu ultrasonografi son yıllarda geliştirilmiş bir

ultrasonografidir. Çalışma prensibi geleneksel ultrasonla aynıdır.

Üç boyutlu görüntü bilgisayarın bebeğin çeşitli yönlerinden alınan

görüntüleri verir.